: مقدمه

اصولاً حق و تكليف در نظام خلقت در مقابل يكديگر تعريف مي شوند و زندگي مشترك همسران نيز از اين قاعده مستثني نبوده و زن و شوهر در مقابل يكديگر داراي حقوق و تكاليفي مي باشند كه موظف به رعايت آن هستند  از آنجا كه نگارنده اشتياق همكاران محترم را در شناخت آنها مشاهده نمود بر خود فريضه دانست تا در اين خصوص هرآنچه در بضاعت خود دارد در طبق اخلاص نهاده  تقدیم نماید .

بعضاً تصور می شود که با جاهل نگه داشتن نسبت به حقوق افرادی که با آنها در تعامل،همکاری ویا زندگی مشترک هستیم ،مارا در وصول به اهدافمان وحصول سودی سرشار یاری مینماید ،این طرز تفکر، ریشه در اندیشه استثماری داشته وبا  آموز ه های دین مبین اسلام و سایر ادیان نیز سازگار نمی باشد چرا که اصولاً فلسفه ی وجود ی بعثت  پیامبران و نزول کتب آسمانی برای بشر نخست، آموزش حقوقی است که از جانب خالق آنان به ایشان اعطاء شده و سپس الزام آنان به ادای تکالیف در قبال حقوق اعطائی است ،اکنون جهان  نیز در حال تحول است و چنین نتیجه گیری شده است که  با ارتقا ء سطح دانش عمومی می توان به نتایج بهتری دست یافت و طرف مقابلت هر چه بیشتر  نسبت به حق خود آکاه باشد تعامل با ایشان راحت تر و سود مندتر خواهد بود مثلاً چنانکه مشتریان بانک به قوانین و دستورالعملهای جاری آگاه باشند نه تنها برای بانک وکارکنان ایجاد مزاحمت نمینما ید بلکه از بسیاری جهات به نفع طرفین خواهد بود ،همینطور است که آگاهی زن وشوهر نسبت به حقوقشان آنان را در تشیید مبانی خانواده کمک خواهد کرد البته زمانی تفکر براین بود که زنان هرچه کمتر از حقوق خود بدانند بهتر است و موجب میشود که مرد بتواند مدیریت بهتری نماید ، طبیعتاًاین تفکر در خانه های خالی از عشق و محبت وخانه هائی که بر اساس جهل اشخاص بنا شده است ممکن است نگهدارنده ظاهر زندگی باشد و نه بنیان آن اما زندگی مشترکی که بر پایه تفاهم و علاقه بنا شده است برای تداوم نیاز به جهل ندارد وآنچه راکه همسران را وا میدارد تا حتی از حقوق حقه خود چشم پوشی نمایند وآن را مطالبه ننمایند عشق آنان به دوام زندگی پرشور مشترک است نه نادانی نسبت به حقوقشان و این امر میتواند ملاک ومهک خوبی برای تشخیص سلامت و  یابیماری زندگی مشترک باشد علی ایحال امید وارم

با ارائه جزوه حاضر در ارتقاء سطح دانش همکاران محترم نسبت به حقوق و انشاءالله تحکیم بنیان خانواده ایشان گامی هرچند کوچک برداشته باشم .

                                                                             با آرزوی خوشبختی   وبهروزی

نفقه :

تعریف – شرایط تعلق آن به همسر-

زن و شوهر باید در اداره ی خانواده به یکدیگر کمک نمایند، ولیکن چون ریاست خانواده را مرد برعهده دارد، قانونگذار او را مکلف به تامین معاش خانواده می داند لذا این تکلیف از توابع ریاست مرد بر خانواده محسوب می گردد و ریشه آن ناشی از حکم قانون می باشد، چه اینکه ماده 1106 قانون مدنی مقرر می دارد «در عقد دائم نفقه ی زن به عهده ی شوهر است» اما باید توجه داشت که وظیفه مرد در خصوص پرداخت نفقه فقط در نکاح دائم وجود دارد و در عقد موقت (نکاح منقطع یا متعه) این تکلیف به این نحو نیست و زن حق نفقه ندارد بلکه با عنایت به ماده 1113 قانون مدنی، مرد در ازدواج موقت در صورتی ملزم به پرداخت نفقه است که این موضوع یا به صراحت شرط شده یا اینکه عقد مبنی برآن جاری گردیده باشد.

نفقه در لغت به معنای خرج زندگی زن و فرزندان ذکر گردیده و ماده 1107 قانون مدنی در تعریف نفقه بیان می دارد « نفقه عبارت است از همه ی نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه ی نقصان یا مرض»

با ملاحظه این ماده این موضوع ظاهرا به نظر می رسد که اجزای نفقه فقط در مورد مصادیق ذکر شده در ماده می باشد و از سایر چیزهایی که عرفا مورد احتیاج زن است سخنی نگفته است مانند هزینه های آرایشی، اما با توجه به لفظ «از قبیل» و همچنین مصلحت خانواده و اجتماع باید اذعان داریم که موارد ذکر شده در ماده 1107 از باب تمثیل بوده و حصری نمی باشد، فلذا هر چیزی که عرفا مورد احتیاج زن است، جزو نفقه می باشد و مرد باید آن را فراهم کند. بنابراین حقوقدانان در تعریف نفقه زن بیان می دارند، تمام وسایلی است که زن، با توجه به درجه ی تمدن و محیط زندگی و وضع جسمی و روحی خود، بدان نیازمند است و تشخیص اینکه کدام وسیله را بایستی از ارکان نفقه ی زوجه شمرد با عرف است و ملاک ثابتی ندارد.

همچنین مطابق نظر رویه قضایی در نفقه وضعیت و احتیاجات زن به طور متعارف ملاک عمل است نه وضعیت مرد. پس اگر زن از خانواده متمکنی باشد، شوهربه ناچار باید وسایل زندگی او را آنچنانکه در شأن و وضع اجتماعی و خانوادگی او است،فراهم آورد.

شرایط تعلق نفقه بر زن:

 باید به این موضوع اشاره کنیم که زن در صورت تمکین مستحق نفقه می باشد، پس اگر زن بدون عذر موجه حاضر نشود که با شوهر خود در یک محل زندگی کند یا با او در تشیید مبانی خانواده همکاری نکند یا به خواسته های مشروع او درمعاشرت با دیگران بی اعتنا بماند حقی بر گرفتن نفقه ندارد، چنانکه ماده 1108 قانون مدنی در این خصوص مقرر می دارد « هرگاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند مستحق نفقه نخواهد بود»

ضمانت اجرای عدم پرداخت نفقه از سوی مرد:

ضمانت اجرای حقوقی:

لازم الذکر است که تکلیف شوهر به پرداخت نفقه دارای ضمانت اجرای مدنی و کیفری می باشد، که در ضمانت اجرای مدنی(حقوقی)، در صورت استنکاف شوهر از پرداخت نفقه، زن می تواند با طرح دعوی حقوقی به وسیله دادخواست، شوهر خود را ملزم به پرداخت نماید و اگر الزام شوهر به دادن نفقه به علت سرسختی شوهر و عدم دسترسی به اموالش یا به علت عجز شوهر از انفاق امکان پذیر نباشد، زن حق خواهد داشت که دعوی طلاق طرح کند. پس در صورتی که دادگاه حکم نفقه به نفع زن صادر کند و با وجود صدور اجراییه علیه شوهر، حکم اجرا نشود، زن می تواند از دادگاه تقاضای حکم طلاق نماید و دادگاه شوهر را اجبار به طلاق خواهد کرد و اگر شوهر حکم طلاق را اجرا نکند و زن را طلاق ندهد، قاضی یا نماینده او به جای شوهر مستنکف اقدام به طلاق و امضای سند آن خواهد کرد.

ضمانت اجرای کیفری:

در مورد ضمانت اجرای کیفری، ماده 642 قانون مجازات اسلامی اشعار می دارد « هرکس با داشتن استطاعت مالی نفقه ی زن خود را درصورت تمکین ندهد یا از تأدیه ی نفقه ی سایر اشخاص واجب النفقه امتناع نماید دادگاه او را ازسه ماه و یک روز تا پنج ماه حبس محکوم می نماید.» نکته ای که قابل تأمل است این می باشد که مفاد ماده مذکور حاکی از این است که قانونگذار برای خودداری از پرداخت نفقه آینده زن، مجازات معین کرده است

نکته:شخصی که نفقه گذشته زن خود را نمی دهد طبق این ماده قابل تعقیب نیست، مع هذا زوجه برای مطالبه نفقه زمان گذشته باید دعوای حقوقی اقامه کند. همچنین در بحث بار اثبات دعوی نفقه ،این موضوع قابل طرح است که پس از طرح دعوی، صرف اثبات نکاح به وسیله زن در دعوای مطالبه ی نفقه کافی است و دادگاه با احراز این امر حکم به سود زن خواهد داد، بنابراین زن در دادگاه ملزم به اثبات تمکین نیست مگر اینکه شوهر ثابت کند که زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کرده است.

تعریف مهر

طبق مواد قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران هر انسان اعم از زن و مرد از اهلیت تمتع برخوردار است. یعنی می تواند مالک مال شود و هر گونه تصرفی را در امور مالی خود بکند مگر آنکه دیوانه، سفیه و یا غیر رشید باشد و از این جهت هیچ تفاوتی بین زن و مرد نیست از جمله این حقوق مالی مهریه است که عبارت از مالی است که مرد هنگام ازدواج با زن به او می دهد.

در حقوق ایران غیر از ارث دو منبع مالی برای زن وجود دارد که عبارتند از: 1- مهر 2- نفقه

تعریف مهر:

مهر مالی است که به هنگام عقد نکاح برای ضوابط شرع و رسم و عادت از طرف مرد به زن پرداخت می شود و صداق- صداقیه،کابین هم نامیده می شود. مهر عندالمطالبه است یعنی به محض انعقاد عقد نکاح زوجه مالک مهر می شود و این مالکیت نسبت به نصف مهر مستقر و در نیمی دیگر متزلزل است.

انواع مهر

مهر انواع مختلف دارد که عبارتند از:

1-مهر السنه (مهر محمدی)

2-مهر المسمی

3-مهر المثل

4-مهر المتعه

1-مهر السنه یا مهر محمدی، مهری است که پیامبر اسلام (ص) برای حضرت فاطمه (ع) مقرر کردند و آن عبارت از 262 مثقال و نیم پول نقره مسکوک است.

2-مهر المسمی، عبارت از میزان مالی است که به عنوان مهر در عقد نکاح ذکر می شود و مورد توافق زوجین است.

3-مهر المثل، در عقد نکاح می توان مهر تعیین نکرد و زوجین می توانند پس از وقوع عقد با توافق مهر تعیین کنند، حال اگر قبل از تراضی برای تعیین مهر نزدیکی شود زوجه مستحق مهر المثل است و مهر المثل عبارت از مالی است که با در نظر گرفتن وضع خانوادگی و حال اقران و نزدیکان زوجه تعیین می شود.

4-مهر المتعه، چنانچه در عقد نکاح مهر تعیین نشود و زوج مصمم باشد که زوجه را قبل از نزدیکی طلاق دهد مقداری را به عنوان مهر تعیین و به زوجه پرداخت می کند و این مبلغ بستگی به وضعیت مالی زوج دارد.

بنابراین تعیین میزان مهر المثل به وضع خانوادگی زوجه و مهر المتعه به وضعیت مالی زوج بستگی دارد.

شرایط مهر:

مهر باید واجد شرایط زیر باشد:

1-مهر باید ارزش مالی داشته باشد بنابراین آنچه را که فاقد ارزش مالی باشد نمی توان بعنوان مهریه تعیین کرد.

2-از نظر شرع و قانون قابل نقل و انتقال و معامله باشد بنابراین نمی توان مشروبات الکلی یا حیوانات حرام گوشت مانند خوک را بعنوان مهریه تعیین کرد.

3-زوج، مالی را می تواند مهر قرار دهد که خود مالک آن باشد بنابراین اموال عمومی یا مال موقوفه را نمی توان مهر قرار داد.

4-ضرورتی ندارد که مهر حتما عین معین باشد بلکه انجام عمل یا حرفه آموزی یا تدریس هم می تواند مهریه باشد مثل آموختن قرآن به زوجه، یا آموختن رایانه به زوجه می تواند موضوع مهر باشد.

مهر در نکاح دائم و نکاح منقطع

در عقد نکاح دائم می توان مهر تعیین نکرد یا پس از وقوع عقد بر میزان مهر توافق کرد و عدم تعیین مهر در عقد نکاح دائم موجب بطلان عقد نخواهد بود ولی در عقد نکاح منقطع مبنای وقوع عقد تعیین مهر است و عدم ذکر مهر در نکاح منقطع موجب بطلان آن خواهد بود.

چگونگی محاسبه مهر

چنانچه مهریه وجه نقد باشد و زوجین هنگام وقوع عقد برای وصول آن به ترتیب خاصی توافق نکرده باشند، به ترتیب زیر عمل می شود:

متوسط شاخص بهای سال قبل تقسیم بر متوسط شاخص بهای سال وقوع عقد و نتیجه بدست آمده ضربدر مبلغ مهریه مندرج در عقد نامه، توضیح آنکه در صورت فوت زوج که مهریه باید از ترکه وی پرداخت شود مبنای محاسبه تاریخ فوت خواهد بود.

ضمنا شاخص بهای سال های قبل و سال قبل از وصول از طرف بانک مرکزی تهیه و در اختیار قوه قضائیه گذاشته می شود و فهرست این شاخص ها به ادارات ثبت و دادگاه ها ارسال می شود و مبنای محاسبه قرار می گیرد. توضیح آنکه اجرای صیغه طلاق و ثبت آن منوط به تادیه حقوق شرعی و قانونی زوجه (اعم از مهریه و ...) به صورت نقد است مگر در طلاق خلع و مبارات و یا رضایت زوجه یا صدور حکم قطعی اعسار زوج.(جهت جلوگیری از اطاله کلام، توضیح مباحث اخیر به فرصتی دیگر موکول می گردد.)

طریق وصول مهر:

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: